Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, ngôn ngữ không còn là kỹ năng “phụ” mà đang trở thành yêu cầu cơ bản trong nhiều ngành nghề. Từ các văn phòng logistics tại Long An đến nhà máy điện tử ở Bình Dương, từ khu chế xuất tại TP.HCM đến các khu công nghiệp tại Đồng Nai, nhu cầu nhân lực biết ngoại ngữ đang tăng nhanh – nhưng nguồn cung thì không theo kịp. Ngành Ngôn ngữ, vì thế, đang trở thành một trong những lĩnh vực “khát” nhân lực nghiêm trọng nhất hiện nay, đặc biệt tại các tỉnh vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Nhu cầu tăng mạnh – nhân lực chưa đủ
Tính đến hết năm 2024, Việt Nam đã thu hút hơn 450 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), trong đó riêng vùng kinh tế trọng điểm phía Nam chiếm khoảng 40%. Hàng nghìn doanh nghiệp từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ, Đức… đang hoạt động tại TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Bà Rịa – Vũng Tàu. Và một trong những khó khăn mà họ thường xuyên gặp phải chính là thiếu nhân lực thành thạo ngoại ngữ để vận hành, đàm phán, kết nối và phát triển thị trường.
Hội thảo Khoa học Quốc gia về giảng dạy ngoại ngữ được tổ chức tại Trường Đại học Bình Dương
Một công ty sản xuất linh kiện Hàn Quốc tại KCN Mỹ Phước (Bình Dương) đang cần tuyển ba nhân viên biết tiếng Hàn trình độ TOPIK 3 trở lên, lương khởi điểm hơn 18 triệu đồng/tháng – nhưng sau ba tháng đăng tuyển vẫn không nhận được hồ sơ đạt yêu cầu. Tình trạng tương tự diễn ra ở nhiều doanh nghiệp Nhật Bản tại Đồng Nai, Long An. Thậm chí, một số nơi chấp nhận tuyển người biết ngoại ngữ nhưng chưa có kinh nghiệm chuyên ngành, sẵn sàng đào tạo thêm – miễn là họ có thể giao tiếp cơ bản với đối tác nước ngoài.
Tuy nhiên, nguồn cung lao động có trình độ ngoại ngữ tốt, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất, logistics, thương mại xuyên biên giới… lại không nhiều. Lý do phần lớn đến từ sự lệch pha giữa đào tạo và thực tế sử dụng.
Đào tạo chưa theo kịp nhu cầu thực tiễn
Hiện nay, tại TP.HCM có nhiều trường đại học đào tạo ngành Ngôn ngữ như Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Sư phạm TP.HCM, Đại học Ngoại ngữ – Tin học, Đại học HUTECH, v.v… Tuy nhiên, số lượng sinh viên tốt nghiệp mỗi năm vẫn không đủ để cung cấp cho nhu cầu đa dạng của thị trường lao động – chưa kể một tỷ lệ lớn sinh viên tốt nghiệp chọn làm việc trong lĩnh vực giáo dục, truyền thông, du lịch hoặc xuất ngoại.
Tại các tỉnh công nghiệp như Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh, Long An – nơi tập trung hàng trăm khu công nghiệp, khu chế xuất – số trường có đào tạo ngành Ngôn ngữ lại rất ít. Nhiều sinh viên buộc phải học xa hoặc học trái ngành và sau đó mới tự học thêm ngoại ngữ để đáp ứng yêu cầu công việc. Trong khi đó, các trường trung cấp, cao đẳng chưa có nhiều chương trình đào tạo ngoại ngữ ứng dụng sát với nhu cầu doanh nghiệp.
Nhiều doanh nghiệp cho rằng họ không cần nhân sự sử dụng ngoại ngữ ở mức hàn lâm, mà cần người giao tiếp thực tế, hiểu được văn hóa doanh nghiệp nước ngoài, có thể xử lý tình huống nhanh và chủ động trong môi trường làm việc đa quốc gia. Đây lại chính là điểm yếu của không ít sinh viên tốt nghiệp ngành Ngôn ngữ hiện nay – khi quá thiên về lý thuyết, thiếu trải nghiệm thực tiễn.
Ngành mềm – giá trị cứng
Trong một thế giới toàn cầu hóa, ngôn ngữ chính là cầu nối để làm việc, giao tiếp, thấu hiểu văn hóa và phát triển thị trường. Một nhân viên logistics biết tiếng Trung có thể dễ dàng trao đổi với đối tác Trung Quốc; một nhân sự hành chính biết tiếng Nhật có thể hỗ trợ quản lý hệ thống nhân sự của doanh nghiệp Nhật Bản hiệu quả hơn. Trong lĩnh vực marketing số, nội dung đa ngữ đang là xu hướng bắt buộc để tiếp cận khách hàng quốc tế.
Không chỉ tiếng Anh, thị trường lao động hiện nay đang có nhu cầu lớn với các ngôn ngữ khác như tiếng Trung, tiếng Hàn, tiếng Nhật, tiếng Đức, tiếng Thái… Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang mở rộng hợp tác với nhiều thị trường mới như Ấn Độ, Brazil, Tây Ban Nha… thì ngôn ngữ còn là chìa khóa để tiếp cận cơ hội đầu tư – xuất khẩu mới.
Ngôn ngữ – lợi thế chiến lược của người trẻ trong hội nhập
Lãnh đạo và giảng viên Khoa Ngoại ngữ Trường ĐH Bình Dương chụp hình lưu niệm cùng đối tác
Câu chuyện khát nhân lực ngành Ngôn ngữ không chỉ là vấn đề cung – cầu. Đó còn là lời cảnh tỉnh cho cách nhìn nhận lại vai trò của ngôn ngữ trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, ngôn ngữ là “chìa khóa mềm” nhưng lại mở ra những cánh cửa cứng cáp nhất: việc làm, cơ hội toàn cầu, phát triển cá nhân và quốc gia.
Nếu Việt Nam muốn tăng tốc hội nhập, vươn xa cùng chuỗi giá trị toàn cầu, thì không thể thiếu những công dân trẻ thành thạo ngoại ngữ – đặc biệt ở những địa phương từng bị xem là vùng “ven đô” nhưng nay đã trở thành “tâm công nghiệp”. Và ngành Ngôn ngữ, từ một ngành học âm thầm, đang bước lên tuyến đầu của quá trình toàn cầu hóa.
Hữu Công – Phong Nguyễn
