Trong một thế giới đầy bất định, nơi những thay đổi mang tính toàn cầu có thể diễn ra chỉ trong vài tháng, thậm chí vài ngày, thì việc lãnh đạo một tổ chức không còn là câu chuyện của những bản kế hoạch được viết ra rồi cất vào ngăn bàn. Điều thực sự cần thiết hôm nay là bản lĩnh xây dựng một tầm nhìn dài hạn, đủ sức dẫn lối tổ chức vượt qua ranh giới của những hoạch định ngắn hạn. Đây không chỉ là lựa chọn – đó là năng lực sống còn của nhà lãnh đạo thời hiện đại.
Trong nhiều tổ chức hiện nay, tư duy “kế hoạch hóa ngắn hạn” vẫn chiếm ưu thế, khi mọi nỗ lực quản trị chủ yếu xoay quanh các mục tiêu quý, năm, hoặc nhiệm kỳ. Tuy nhiên, theo Giáo sư John P. Kotter – chuyên gia về lãnh đạo chiến lược tại Đại học Harvard – “Kế hoạch là để kiểm soát, còn tầm nhìn là để truyền cảm hứng”. Điều này gợi mở rằng một nhà lãnh đạo bản lĩnh không chỉ giỏi hoạch định mà còn phải biết nhìn xa hơn, thấy trước những khả thể tương lai để định hình hướng đi cho tổ chức.
Việc vượt qua tư duy ngắn hạn không chỉ là chuyển đổi về thời gian, mà là một cuộc chuyển hóa tư duy. Nó đòi hỏi nhà lãnh đạo phải phát triển khả năng nhìn vấn đề trong bối cảnh hệ thống – nơi các yếu tố kinh tế, xã hội, công nghệ và môi trường đan xen phức tạp. Trong cuốn The Fifth Discipline, Peter Senge đã nhấn mạnh rằng: “Tư duy hệ thống là chìa khóa để hiểu được động lực thay đổi, và để xây dựng các tổ chức học tập thực sự.”
Những nhà lãnh đạo như Satya Nadella (Microsoft), Elon Musk (Tesla) hay Jacinda Ardern (New Zealand) là ví dụ sống động của những người đã đặt tầm nhìn làm kim chỉ nam thay vì chỉ bám vào các chỉ số quý – năm. Họ không né tránh thực tế, nhưng hướng tổ chức đến giá trị lâu dài, đặt câu hỏi lớn hơn về “tại sao” chứ không chỉ “làm gì” hay “làm bao nhiêu”.
Tuy vậy, để xây dựng tầm nhìn, không thể chỉ dựa vào ý chí cá nhân. Tầm nhìn cần được hình thành từ sự đối thoại nội bộ sâu sắc, gắn với bối cảnh xã hội, và được điều chỉnh liên tục để thích nghi với các “cú sốc” bên ngoài. Điều này cũng đòi hỏi một năng lực lãnh đạo cảm xúc và đạo đức mạnh mẽ – nơi người đứng đầu không chỉ dám mơ, mà còn dám chịu trách nhiệm cho giấc mơ đó.
Lời kết
Để thật sự “vượt khỏi kế hoạch – xây dựng tầm nhìn”, các nhà lãnh đạo cần:
Ưu tiên tư duy dài hạn và hệ thống trong mọi chiến lược phát triển.
Thiết lập cơ chế đối thoại nội bộ và phản hồi ngược, nhằm đảm bảo tầm nhìn không đơn độc mà được “chia sẻ và lan tỏa”.
Đầu tư vào học tập tổ chức và chuyển đổi văn hóa lãnh đạo từ kiểm soát sang dẫn dắt – từ phản ứng sang chủ động.
Kiến nghị với các tổ chức đào tạo lãnh đạo, đặc biệt trong lĩnh vực công và giáo dục, cần đưa môn học về tư duy hệ thống, lãnh đạo truyền cảm hứng và quản trị bền vững vào chương trình chính thức, tạo điều kiện cho thế hệ lãnh đạo mới được rèn luyện từ gốc rễ.
Bản lĩnh lãnh đạo hôm nay không nằm ở số lượng kế hoạch được ban hành, mà ở chất lượng của những tầm nhìn có sức sống vượt thời gian – đủ để dẫn đường trong cơn sóng gió, và đủ sâu để gieo hy vọng nơi những người đi cùng.
TS. Bùi Quang Xuân – Bùi Thanh Nhân
