Trong dòng chảy thi ca Việt Nam hiện đại, Du Tử Lê (1942-2019) là một trong những thi sĩ để lại dấu ấn sâu đậm với giọng thơ trữ tình giàu nhạc điệu và cảm xúc. Thơ ông là sự hòa quyện giữa nỗi niềm cá nhân và những trăn trở nhân sinh, giữa tình yêu say đắm và những ám ảnh về sự chia xa, hư vô. Với một phong cách riêng biệt, Du Tử Lê đã góp phần tạo nên một dòng thơ tình mang đậm sắc thái của người Việt xa xứ: vừa nồng nàn, đắm say, vừa u hoài, ray rứt.
Trong số những tác phẩm tiêu biểu của ông, Giữ Đời Cho Nhau là một bài thơ đặc biệt, không chỉ bởi sự tinh tế trong câu chữ mà còn bởi chiều sâu cảm xúc mà nó khơi gợi. Bài thơ là một bản tình ca dịu dàng nhưng cũng đầy khắc khoải, một lời tạ ơn chân thành dành cho tình yêu, một sự dâng hiến vô điều kiện trước những phút giây hạnh ngộ trong đời. Lời thơ vang lên như một khúc hát tri ân, một lời hứa hẹn không chỉ trong kiếp này mà còn mãi về sau: “Kiếp sau xin giữ lại đời cho nhau.”
Những câu thơ của Du Tử Lê không chỉ chạm đến trái tim người đọc bằng sự mềm mại của ngôn từ mà còn mở ra một không gian đầy chất thơ, nơi tình yêu được tôn vinh như một tín niệm thiêng liêng. Ở đó, ta bắt gặp một cái nhìn vừa lãng mạn, vừa triết lý về nhân sinh, về những gì con người mong muốn nắm giữ nhưng vẫn trôi xa theo dòng chảy thời gian. Giữ Đời Cho Nhau không đơn thuần là một bài thơ tình, mà còn là một suy tư sâu sắc về sự tồn tại của con người trong không gian của yêu thương và mất mát.
Bằng sự kết hợp giữa chất văn chương tinh tế và lập luận sắc sảo, bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ Giữ Đời Cho Nhau, khám phá những tầng ý nghĩa ẩn chứa trong từng câu chữ, cũng như cảm nhận về sự tinh tế trong phong cách thơ Du Tử Lê. Để từ đó, ta có thể hiểu hơn về một tâm hồn thi sĩ đa cảm, một người suốt đời đi tìm kiếm, nâng niu và giữ gìn những điều đẹp đẽ nhất của tình yêu.
Giữ Đời Cho Nhau
ơn em thơ dại từ trời,
theo ta xuống biển, vớt đời ta trôi.
ơn em dáng mộng mưa vời,
theo ta lên núi, về đồi yêu thương.
ơn em ngực ngải môi trầm,
cho ta cỏ mặn, trăm lần lá ngoan.
ơn em hơi thoáng chỗ nằm,
dấu quanh dấu quẩn nỗi buồn một nơi.
ơn em tình như mù loà,
như con sâu nhỏ bò qua giấc vùi.
ơn em hồn sớm ngậm ngùi,
kiếp sau xin giữ lại đời cho nhau.
tạ ơn em… tạ ơn em…
Chất tình trong “Giữ Đời Cho Nhau”
Bài thơ mở đầu bằng những ngôn từ thẩm đắm chất trữ tình:
“Ơn em thơ dại từ trời,
Theo ta xuống biển, vớt đời ta trôi.”
Hình tượng “thơ dại từ trời” như là một lời tình thuần khiết, và chính tình yêu đã hóa thành phép màu diệu, nâng đỡ cốt lời của người tình nhân khỏi kiếp tràm luân. Cách sử dụng động từ “vớt đời ta trôi” gợi nhớ đến một kiếp sống trôi nổi, bấp bênh, mà chỉ có tình yêu mới có thể giữ lại.
Tình yêu trong “Giữ Đời Cho Nhau” không phải là một mùa xuân vĩnh cữu, mà là những giây phút dày vò, cắn bó, như con sâu bò qua giấc vùi:
“Ơn em tình như mù loà,
Như con sâu nhỏ bò qua giấc vùi.”
Hình tượng con sâu bò qua giấc vùi mang tính gợi hình, gợi cảm mãnh liệt. Tình yêu là sự bám riết, quấn quít, là sự quẳn quái đến nghạt thởi.
Sự quyện lực của Du Tử Lê không chỉ nằm ở nội dung mà còn ở cách ông sử dụng ngôn từ. “Ngực ngãi môi trầm” là một hình tượng gợi cảm, kết hợp giữa thể xác và linh hồn, giữa hiện thực và huyền ảo. Những từ như “hơi thoáng chỗ nầm”, “dấu quanh dấu quẩn” tạo nên những văn cảnh chằng chị, chất đầy cảm xúc.
Nhịp điệu trong “Giữ Đời Cho Nhau” có tính du dương, nhẹ nhàng, như những lời tâm tỉ nân niu:
“Tạ ơn em… tạ ơn em…”
Câu kết lắp lại như một sự khẳng định, một sự dày vò không nguôi.
Bài thơ Giữ Đời Cho Nhau của Du Tử Lê không chỉ là một bản tình ca đầy say đắm, mà còn là một triết lý về tình yêu và sự tri ân. Ở đó, tình yêu không dừng lại ở những phút giây ngọt ngào, mà còn là những day dứt, quấn quýt, là sự tạ ơn và cả nỗi buồn sâu lắng. Cái đẹp của tình yêu trong thơ Du Tử Lê chính là sự hòa quyện giữa niềm hạnh phúc và những tiếc nuối, giữa đam mê và dằn vặt, giữa hiện tại và mong ước vĩnh hằng.
Trong nhịp sống hiện đại, khi mọi thứ trở nên vội vã, người ta dễ quên đi những giá trị sâu sắc của tình yêu – một thứ tình cảm không chỉ là sự chiếm hữu mà còn là sự gìn giữ, trân quý. Giữ Đời Cho Nhau như một lời nhắc nhở: yêu thương không chỉ là tận hưởng khoảnh khắc mà còn là biết ơn, không chỉ là níu giữ mà còn là nâng niu. Và hơn hết, tình yêu đích thực không bao giờ mất đi – nó có thể hóa thành những dư âm, lan tỏa trong lòng người, như câu thơ khép lại bài thơ:
“Kiếp sau xin giữ lại đời cho nhau.”
Tác giả: Nhà thơ Du Tử Lê
Lời bình: TS. Bùi Quang Xuân
