“Sức hấp dẫn của Văn học kì ảo” qua vở tuồng Quỷ mẫu si nhi: Hành trình trải nghiệm văn hoá cải lương Nam Bộ tại TP.HCM

Nguyễn Phong – Hữu Công

TP.HCM – C30 Hoà Bình, một buổi chiều nghệ thuật đong đầy cảm xúc: Không chỉ là sân khấu trình diễn, nơi đây vừa trở thành chiếc cầu nối đưa học sinh, thầy cô và công chúng đến gần hơn với văn hoá phi vật thể đặc sắc của dân tộc – nghệ thuật cải lương và đơn ca tài tử Nam Bộ – thông qua vở tuồng “Quỷ mẫu si nhi”.

Sự kiện được tổ chức trong khuôn khổ chương trình ngoại khoá môn Ngữ văn – Giáo dục địa phương – Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp của Trường THCS–THPT Hai Bà Trưng, với sự đồng hành của nhiều chuyên gia văn hoá, nghệ thuật và giáo dục .

Lãnh đạo Sở Giáo dục – Đào tạo Tp.HCM cùng Ban Giám hiệu trường THCS – THPT Hai Bà Trưng

Từ lâu, văn học kì ảo vẫn được coi là “mảnh đất màu mỡ” khơi gợi trí tưởng tượng, khám phá cái đẹp và khát vọng nhân sinh. Vở tuồng “Quỷ mẫu si nhi” tái hiện câu chuyện vừa huyễn hoặc vừa bi tráng, đặt nhân vật trong ranh giới giữa thực – ảo, thiện – ác, từ đó gửi gắm những thông điệp nhân văn về tình mẫu tử, khát vọng sống và sự đấu tranh để giải thoát khỏi định mệnh.

Việc đưa văn học kì ảo vào chương trình ngoại khoá Ngữ văn là một bước đột phá trong cách tiếp cận tác phẩm. Học sinh không chỉ tiếp nhận tác phẩm qua trang sách mà còn sống trong thế giới nhân vật bằng trải nghiệm sân khấu, giúp các em phát triển năng lực thẩm mỹ, khả năng phân tích, đồng thời bồi dưỡng tình yêu nghệ thuật dân tộc .

Cải lương và đơn ca tài tử – di sản văn hoá phi vật thể Nam Bộ

Điểm nhấn của chương trình chính là sự kết hợp khéo léo giữa kịch bản văn học kì ảo với loại hình cải lương – đơn ca tài tử, di sản văn hoá phi vật thể đã được UNESCO công nhận. Cải lương, với âm nhạc tài tử sâu lắng, lối hát đầy nội lực và cảm xúc, đã tạo nên một không gian nghệ thuật vừa dân gian, vừa bác học.

Thầy cô giáo và các em học sinh tại sân khấu C30 Hoà Bình 

Vở “Quỷ mẫu si nhi” không chỉ mang đến những làn điệu quen thuộc như vọng cổ, nam xuân, nam ai… mà còn cho thấy sức sáng tạo trong cách dàn dựng, kết hợp ánh sáng, phục trang và biểu cảm sân khấu. Người xem như được cuốn vào một hành trình vừa kịch tính, vừa đậm chất Nam Bộ – nơi giá trị truyền thống gặp gỡ phương pháp giảng dạy hiện đại .

Sự chung tay của nhiều chuyên gia

Buổi biểu diễn có sự hiện diện và đóng góp chuyên môn của nhiều gương mặt uy tín: TS. Nguyễn Trọng Thuyết – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chất lượng Giáo dục, người nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gắn kết học thuật với văn hoá nghệ thuật trong nhà trường; Thầy Trần Ngọc Huy – Phó Trưởng phòng Giáo dục phổ thông, Sở GD&ĐT TP.HCM, đánh giá cao sáng kiến tổ chức hoạt động trải nghiệm này; Thầy Trần Văn Cường – Cán bộ Phòng Giáo dục phổ , Sở GD&ĐT TP.HCM, khẳng định cải lương là công cụ hữu hiệu để học sinh hiểu sâu hơn về văn hoá bản địa; NSƯT – Đạo diễn Đức Bảo, đại diện Nhà hát Kịch Sân khấu 5B, người trực tiếp tham gia dàn dựng và chia sẻ nhiều câu chuyện hậu trường đầy tâm huyết .

Sự đồng hành của các chuyên gia không chỉ bảo đảm tính học thuật và nghệ thuật, mà còn giúp chương trình đạt được sự lan toả trong cộng đồng giáo dục và văn hoá.

Trải nghiệm học sinh: Khi bài học trở thành ký ức sống động

Đối với học sinh, đây không đơn thuần là một tiết học văn học, mà là hành trình trải nghiệm. Các em được nhập vai, được quan sát diễn xuất của nghệ sĩ, được sống trong không khí sân khấu cải lương – một loại hình có khả năng chạm đến trái tim người nghe bằng ngôn ngữ, âm nhạc và ánh mắt nhân vật.

Các nghệ sĩ biểu diễn tại Sân khấu C30 Hoà Bình

Em Nguyễn Thảo Vy, học sinh lớp 11, chia sẻ: “Em thấy môn Văn trở nên gần gũi hơn, không còn khô khan. Khi xem cải lương, em hiểu rõ hơn về số phận nhân vật và cảm nhận sâu sắc thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm”.

Chính sự nhập vai và đồng cảm này đã mở rộng không gian học tập, biến tri thức thành trải nghiệm, biến cảm xúc cá nhân thành sự đồng sáng tạo .

Ý nghĩa giáo dục và định hướng lâu dài

Sự kiện không chỉ là một tiết mục biểu diễn nghệ thuật, mà còn là mô hình giảng dạy tích hợp đáng chú ý. Nó cho thấy tiềm năng của việc đưa văn hoá phi vật thể vào giáo dục hiện đại, góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc và tạo ra những giá trị bền vững.

Hiệu trưởng Trường THCS–THPT Hai Bà Trưng khẳng định: “Hoạt động trải nghiệm này giúp học sinh hiểu hơn về văn hoá vùng đất nơi các em sinh sống, đồng thời tạo thêm cơ hội để các em phát huy khả năng sáng tạo, năng lực thẩm mỹ và tinh thần hội nhập” .

Sức sống mới cho cải lương Nam Bộ

Trong bối cảnh nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống đứng trước nguy cơ bị lãng quên, việc gắn kết cải lương với hoạt động giáo dục là cách làm sáng tạo, vừa giữ gìn di sản, vừa làm mới đối tượng tiếp nhận. Vở “Quỷ mẫu si nhi” là minh chứng rõ rệt: nghệ thuật cải lương vẫn có sức sống, sức hấp dẫn mạnh mẽ, nhất là khi được “kể lại” bằng ngôn ngữ văn học kì ảo.

Sự cộng hưởng giữa nghệ sĩ, nhà trường, chuyên gia và học sinh đã mở ra hướng đi mới: biến sân khấu thành lớp học, biến nghệ thuật thành phương tiện giáo dục, và biến văn hoá dân gian thành niềm tự hào của thế hệ trẻ hôm nay.

Cô – trò trường THCS – THPT Hai Bà Trưng phát biểu cảm nghĩ tại buổi biểu diễn

Buổi diễn “Quỷ mẫu si nhi” tại sân khấu C30 Hoà Bình không chỉ khép lại bằng những tràng pháo tay, mà còn để lại dư âm sâu sắc về sức hấp dẫn của văn học kì ảo và vẻ đẹp trường tồn của cải lương – đơn ca tài tử Nam Bộ. Đây là minh chứng rằng, khi giáo dục kết hợp với nghệ thuật, những giá trị văn hoá truyền thống không chỉ được bảo tồn, mà còn được lan toả, sống động và bền vững trong lòng thế hệ trẻ.