Khi làn khói trắng bay lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine vào ngày 8 tháng 5 năm 2025, cả thế giới như lặng lại trong khoảnh khắc thiêng liêng. Một Đức Giáo hoàng mới đã được bầu chọn – Đức Hồng y Robert Francis Prevost, người Mỹ đầu tiên trong lịch sử trở thành người kế vị Thánh Phêrô, với tước hiệu Leo XIV. Sự kiện này không chỉ là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử Giáo hội Công giáo hoàn vũ mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ rằng Giáo hội đang chuyển mình, sẵn sàng bước vào một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của đối thoại, công bằng xã hội và sự gần gũi với nhân loại.
Khói trắng bốc lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine ở Thành Vatican báo tin việc bầu Giáo hoàng mới đã thành công. Nguồn: Vatican Media.
Một dấu mốc lịch sử
Đức Giáo hoàng Leo XIV sinh năm 1955 tại Chicago, thuộc Dòng Thánh Augustinô, từng dành phần lớn thời gian phục vụ truyền giáo tại Peru, nơi ngài không chỉ là một linh mục mà còn là người bạn của người nghèo và những cộng đồng bị lãng quên. Trước khi được bầu chọn, ngài giữ vị trí Trưởng Bộ Giám mục – một trong những cơ quan trung ương quyền lực và có ảnh hưởng bậc nhất của Vatican. Chọn tước hiệu “Leo XIV”, ngài thể hiện sự tiếp nối tinh thần cải cách của Đức Leo XIII, người từng ban hành thông điệp xã hội nổi tiếng Rerum Novarum, đặt nền móng cho học thuyết xã hội Công giáo hiện đại.
Các hồng y tại Nhà nguyện Sistine vào ngày 7/5 (Ảnh: Vatican Media).
Sự kiện này không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo, mà còn gửi đi một tín hiệu rõ ràng: Giáo hội Công giáo đang bước vào một giai đoạn mới, không chỉ để gìn giữ truyền thống, mà còn sẵn sàng đối mặt với những thách thức lớn lao của thời đại.
Kỷ nguyên của sự lắng nghe và đối thoại
Một trong những thách thức lớn của Giáo hội hiện nay là vấn đề lòng tin – không chỉ của tín hữu mà còn của xã hội rộng lớn hơn. Trong một thế giới ngày càng đa nguyên, với nhiều luồng tư tưởng, niềm tin và văn hóa, vai trò của Giáo hội không còn chỉ gói gọn trong việc giảng dạy đức tin mà còn là cầu nối cho sự đối thoại giữa các dân tộc, tôn giáo và nền văn hóa.
Đức Giáo hoàng Leo XIV, với xuất thân từ một quốc gia thế tục, cùng kinh nghiệm làm mục tử ở Nam Mỹ – nơi đầy rẫy những mâu thuẫn xã hội và áp lực chính trị – được kỳ vọng sẽ trở thành một người đối thoại, chứ không chỉ là người đứng giảng. Ngài từng nói: “Giáo hội không thể chỉ nói, mà còn phải lắng nghe.” Đó là nền tảng để Giáo hội có thể gần gũi hơn với người trẻ, với những nhóm yếu thế, và với cả những người đã rời xa đức tin.
Cải cách và canh tân từ bên trong
Dưới thời Đức Giáo hoàng Phanxicô, những cải cách đầu tiên về tài chính, cơ cấu và vai trò phụ nữ trong Giáo hội đã được khởi động. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề nhức nhối như lạm dụng tình dục trong hàng giáo sĩ, sự bảo thủ trong các thể chế và vai trò còn bị giới hạn của phụ nữ trong các chức vụ mục vụ. Leo XIV sẽ phải tiếp tục gánh vác sứ mạng khó khăn này – không chỉ là cải cách bề mặt, mà là cải cách từ trong tư tưởng và phương pháp điều hành.
Với phong cách giản dị, quyết liệt và thực tiễn, ngài có thể là một nhà cải tổ đúng nghĩa – không phải để “phá bỏ”, mà để tái cấu trúc một Giáo hội nhân bản hơn, hiện đại hơn, nhưng vẫn trung thành với cốt lõi Tin Mừng: yêu thương và phục vụ.
Tân Giáo hoàng Leo XIV (Ảnh: Reuters).
Giáo hội của người nghèo – vì người nghèo
Một điểm sáng trong tiểu sử của Đức Leo XIV là sự gắn bó mật thiết với người nghèo. Ngài từng sống và làm việc nhiều năm ở các khu vực nghèo nhất của Peru, hiểu rõ tiếng kêu của những người bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua toàn cầu hóa. Sự hiện diện của một vị Giáo hoàng đến từ miền Bắc toàn cầu nhưng lại có trái tim thuộc về miền Nam – khu vực chiếm phần lớn dân số Công giáo – là điều có ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.
Dưới triều đại Leo XIV, hy vọng về một Giáo hội vì công lý xã hội, vì môi trường, và vì quyền sống của con người – từ thai nhi đến người tị nạn – sẽ không còn là khẩu hiệu, mà được hiện thực hóa bằng các chính sách mục vụ, tuyên bố đạo lý và hành động cụ thể.
Kết nối với người trẻ – tương lai của Giáo hội
Giới trẻ là một trong những mối bận tâm lớn nhất của Giáo hội hiện đại. Nhiều người trong thế hệ trẻ cảm thấy xa cách với những nghi lễ, quy tắc và ngôn ngữ cổ điển của Giáo hội. Họ tìm kiếm một đức tin sống động, gần gũi và thực tế hơn. Leo XIV – với tư duy cởi mở và từng trải – có thể trở thành cầu nối giúp Giáo hội bước vào thế giới số, tiếp cận thế hệ kỹ thuật số không phải bằng sự phán xét, mà bằng sự đồng hành.
Hơn bao giờ hết, Giáo hội cần nói được “ngôn ngữ của thời đại” – và điều này không chỉ là đổi mới hình thức truyền thông, mà còn là thay đổi cách tiếp cận người trẻ bằng sự khiêm nhường, lắng nghe và đồng hành.
Sự kiện Đức Hồng y Robert Francis Prevost được bầu làm Giáo hoàng Leo XIV không chỉ là sự kế vị mang tính cơ cấu trong Giáo hội, mà là một khởi đầu mang tầm vóc nhân loại. Một kỷ nguyên mới đang mở ra – không phải là kỷ nguyên không còn thử thách, mà là kỷ nguyên mà Giáo hội lựa chọn tiến lên bằng lòng can đảm, sự bao dung và trí tuệ.
Giáo hoàng Leo XIV xuất hiện trên ban công chính của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, vẫy chào đám đông reo hò phía dưới, hôm 8/5 (Ảnh: Reuters).
Giáo hội Công giáo, dưới sự dẫn dắt của Đức Giáo hoàng Leo XIV, đang bước đi trên hành trình mới – hành trình của một Giáo hội biết phục vụ hơn là cai trị, biết lắng nghe hơn là áp đặt, biết cảm thông hơn là lên án. Và chính hành trình ấy sẽ làm sống lại niềm tin nơi những trái tim tưởng chừng đã nguội lạnh.
Chúng ta có quyền hy vọng, và có lý do để hân hoan – bởi một ngọn đuốc đức tin đang bừng sáng, dẫn dắt nhân loại vượt qua đêm tối, bước vào bình minh của sự thật, công bằng và yêu thương.
Phong Nguyễn – Hữu Công
