Có những tháng ngày lặng lẽ trôi qua như cơn gió thoảng. Nhưng cũng có những khoảnh khắc chạm vào hồn người, khiến trái tim bồi hồi mãi về sau. Tháng Ba – giữa mùa xuân độ chín, là một tháng như thế. Tháng của hoa gạo đỏ trời, của hương bưởi ngan ngát bên thềm, của những con đường xưa êm ả phủ bóng thời gian – nơi tuổi trẻ từng qua, và yêu thương từng nảy mầm.
Ảnh nguồn Ts Bùi Quang Xuân
Trong mạch xúc cảm ấy, nhà thơ Vọng Thanh – một hồn thơ giàu chất nhân văn, với lối viết tinh tế và tha thiết – đã viết nên bài thơ “Tháng Ba… Một khoảng trời để yêu thương” nhân ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3. Bài thơ là một bản hòa tấu dịu dàng giữa hình ảnh – âm thanh – nhạc điệu và tâm cảm, như một lời gọi từ quá khứ vọng về, không chỉ gửi tới một người, mà gửi tới tất cả chúng ta – những người mang trong tim ký ức và khát vọng yêu thương.
Ngay từ nhan đề bài thơ, người đọc đã bắt gặp một giọng điệu trữ tình, mang dáng dấp của một lời mời gọi tha thiết: “Một khoảng trời để yêu thương”. Đó không chỉ là một không gian vật lý, mà là một thế giới nội tâm – nơi lưu giữ những gì đẹp đẽ nhất của đời người: tuổi trẻ, quê hương, mẹ cha, kỷ niệm, và tình yêu không gọi tên.
“Em có về nhặt lại khoảng trời thương
Nhặt nắng sân trường nhặt mùa xuân hương bưởi”
Từng câu thơ như lời thủ thỉ, như tiếng lòng gọi về dĩ vãng. Cách dùng từ “nhặt” gợi sự nâng niu, chắt chiu từng kỷ niệm. Không gian và thời gian thơ được gợi mở bằng hương vị, ánh sáng, âm thanh – những chất liệu của hồi ức – khiến mỗi hình ảnh hiện lên vừa gần gũi vừa diệu vợi.
Toàn bộ bài thơ là một không gian nghệ thuật của hồi ức và quê hương, được xây dựng bằng những hình ảnh cụ thể, gần gũi nhưng đầy tính biểu tượng:
“Nắng sân trường”, “mùa xuân hương bưởi” – biểu tượng của tuổi học trò, của thanh xuân tinh khôi.
“Điệu hò của mẹ”, “bông cỏ may”, “gió vườn sau” – gợi về tuổi thơ gắn với đồng quê và tình mẫu tử.
“Hoa gạo thắp đỏ trời”, “ngõ xưa”, “bếp chiều chạng vạng”, “tiếng Bìm bịp kêu” – những chi tiết giàu chất hội họa và âm thanh, gợi lên sự sống động trong một miền ký ức bình yên, thấm đẫm hồn quê.
“Về đi em điểm lại dấu chân son
Nghe tuổi xuân còn bao mùa được mất”
Đây không chỉ là lời gọi một người, mà còn là tiếng gọi sâu lắng từ trái tim – mời gọi mỗi chúng ta trở về với chính mình, với những gì đã từng là nguồn sống của cảm xúc và lý tưởng.
Nhịp điệu thơ mềm mại, thổn thức như lời ru, như tiếng thì thầm của gió xuân qua vòm lá. Bài thơ chủ yếu sử dụng nhịp chẵn (2/2, 3/3), xen kẽ với nhịp tự do ở những câu dài – tạo cảm giác lúc thì khoan thai, lúc thì dồn dập, đúng như những hồi tưởng cứ trở về ào ạt trong trái tim người đang thương:
“Về nha em neo lại một dòng trôi
Thương lại tuổi mình, đôi mươi, mười tám”
Sự lặp đi lặp lại của từ “thương”, “nhặt”, “về”… tạo nên điệp khúc cảm xúc, giống như tiếng vọng ngân xa trong lòng người đọc, khiến từng câu, từng chữ như muốn níu kéo người đọc ở lại trong không gian thi ca ấy mãi không rời.
Vọng Thanh sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ truyền thống nhưng mang hiệu quả biểu cảm cao:
Điệp ngữ (“em có về…”, “thương… thương…”, “nhặt… nhặt…”) không chỉ tạo âm vang mà còn biểu lộ cường độ tình cảm.
Hoán dụ, ẩn dụ: “dấu chân son”, “kí ức chiều tất bật”, “hoa gạo thắp đỏ trời”… là những biểu tượng giàu tính khơi gợi, giúp người đọc nhìn thấy một miền quê hương vừa thực, vừa mộng, vừa trong trẻo, vừa thiết tha.
Tương phản nhẹ nhàng giữa “neo lại” và “dòng trôi”, giữa “tuổi đôi mươi” và “chiều chạng vạng” – như một đối thoại giữa thời gian và tâm hồn, giữa cái đã qua và cái còn mãi.
Ẩn sau những câu thơ trữ tình là thông điệp nhân văn sâu sắc: giữa cuộc sống hiện đại hối hả, mỗi người cần một điểm tựa để quay về. Đó là nơi lưu giữ tuổi trẻ, những yêu thương đã qua, và những giá trị nghĩa nhân – thứ làm nên vẻ đẹp đích thực của con người.
“…Và thương
thương cả trăm chiều
Thương anh
thương cả…
những điều nghĩa nhân…”
Câu thơ kết thúc như một nốt ngân dài, lắng sâu, mở ra một chiều kích nhân bản – nơi tình yêu và lòng nhân ái quyện vào nhau làm nên cốt cách tâm hồn Việt.
Lời kết về một bản tình ca mùa xuân, từ thơ và đời
“Tháng Ba… Một khoảng trời để yêu thương” không chỉ là một bài thơ, mà là một món quà tinh thần đầy yêu thương của nhà thơ Vọng Thanh dành tặng cho người đọc. Với cảm xúc chân thành, hình ảnh dung dị mà giàu sức gợi, cùng nhạc điệu mềm mại thấm đẫm tình quê, tình người, bài thơ đã chạm tới những tầng sâu nhất trong ký ức và cảm xúc của người đọc.
Đó là tiếng vọng của thời gian, là giai điệu của tháng Ba, là lời mời gọi tha thiết:
“Về đi em…” – không chỉ là trở về một nơi chốn, mà là trở về với chính mình, với những điều đẹp đẽ từng làm trái tim thổn thức: tình yêu, tuổi trẻ và những điều nghĩa nhân không thể lãng quên.
BT: Bùi Quang Xuân
Lời bình: Bùi Quang Xuân
